آداب و ارکان نماز - بخش سوم
سجده
پس چون از رکوع برخاستی خود را در مقابل عظمت و جلال خداوند به خاک انداز و شریف ترین موضع بدن یعنی پیشانی و صورتت را به خاک درش بسای که ای خدای بزرگ مرا با شرافت چه کار؟! من خاکسار درگاه توام و بدان افتخار می کنم پس تا می توانی ذکر سجده را تکرار کن و مبادا همچون پرندگان که از زمین دانه بر می چینند عجله کنی!
امام باقر (عليه السلام) فرمود:
«رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم) در مسجد نشسته بودند که مردی آمد و به نماز ایستاد ولی رکوع و سجودش را تام و تمام انجام نمی داد پس رسول خدا فرمود:
این رکوع و سجود نیست بلکه نوک زدنی است مانند نوک زدن کلاغ.
اگر این مرد نماز خود را اصلاح نکند و با همین نماز خواندن از دنیا برود بر دین من نخواهد بود.»
امیرالمومنین (عليه السلام) می فرماید:
«اگر نمازگزار می دانست چه جلالت و عظمتی از جانب خداوند سر تا پای او را می پوشاند اصلا دوست نداشت سر از سجده بردارد.»
و نیز آن حضرت فرمود:
«سجده های خود را طولانی کنید که هیچ عملی برای شیطان دردآورتر از این نیست که ببیند فرزندی از حضرت آدم به سجده رفته است زیرا ابلیس را فرمان سجده آمد و او سرپیچی کرد و به فرزند آدم امر شد و او اطاعت کرد و نجات یافت.»
رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم) فرمود:
«نزدیکترین حالتی که یک بنده می تواند به خداوند داشته باشد سجده است.»
رسول خدا و ائمه اطهار (علیهم السلام) همگی سجده های طولانی داشتند که در آنها بهترین و مخفی ترین راز و رمز خود را با محبوب جان ها در میان می گذاشتند.
میثم تمار می گوید: دیدم امیرالمومنین (عليه السلام) را که به سجده رفت و صورت به خاک مالید و صدبار گفت «العفو».
امام باقر(عليه السلام) می فرماید:
«پدرم حضرت زین العابدین (عليه السلام) آن قدر سجده می کرد که مواضع سجده اش پینه می بست و در هر سال پنج بار آنها را می بریدند.»
از حضرت امام موسی بن جعفر الکاظم (عليه السلام) سجده های طولانی نقل شده که در صلوات مخصوص آن وجود مبارک می خوانیم آن حضرت با سجده های طولانی همدوش و همراه بود.
به هر حال سجده از بهترین اعمال جسمی و بدنی است و در آن کمال خشوع و خضوع نمایان می گردد پس چون از سجده اول سر برداشتی استغفار کن و دوباره به سجده برو و آنچه می خواهی ذکر بگو و سپس بنشین.
امیرالمومنین (عليه السلام) می فرماید:
«در سجده اول با خود چنین بیندیش که خدایا تو مرا از خاک آفریدی و چون سر از سجده برداشتی پیش خود بگو خدایا تو مرا از خاک خارج کردی و در سجده دوم بگو و مرا دوباره به خاک بر می گردانی و چون از سجده دوم برخاستی بگو و دوباره مرا از خاک خارج خواهی کرد.»
پس برای رکعت دوم بلند شو و در هر حرکت و سکونی از نماز خاطر خطیر محبوب را درنظر بگیر و با او نجوی کن و تا هر قدر کشش داری و حال خضوع و خشوعت را از دست نمی دهی نماز خود را با آرامش بخوان و طولانی کن تا از آن لذت ببری و چنین بپندار که این نماز آخرین توست و می خواهی با آن وداع کنی.
و بدان خشوع ثمرۀ ایمان و نتیجۀ یقین به جلالت خداوندی است چون هرگاه بنده ای یقین کند که مولایش او را می بیند و از احوال و افکار و حتی خطورات ذهنی اش مطلع است قهرا قلب خود را متوجه او می کند و به دنبال آن جوارحش خاشع می گردد.
لذا وقتی رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم) نمازگزاری را دیدند که با موهای صورت خود بازی می کرد فرمودند:
«این مرد اگر قلبش خاشع بود جوارح او هم خاشع می شد.»
قنوت
و چون برای رکعت دوم برخاستی و از قرائت فارغ شدی با کمال ذلت و انکسار دست های خود را به طرف آسمان بلند کن و آنچه اراده داری از خداوند بخواه که امام صادق (عليه السلام) فرمود:
«هیچ بنده ای دست خود را به پیشگاه پروردگار عزیز دراز نمی کند مگر اینکه خدای عزوجل حیا می کند از اینکه او را با دست خالی برگرداند بلکه از فضل و رحمتش آنچه بخواهد در آن دست قرار می دهد.»
و نیز رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم) فرمود:
«هرکس از شما در دنیا قنوتش طولانی تر باشد راحتی اش در مواقف روز قیامت بیشتر خواهد بود.»
و لذا برای ائمه اطهار (علیهم السلام) در کتب حدیث قنوت های طولانی ذکر کرده اند که این مختصر را گنجایش آنها نیست.
تشهد و سلام
پس در رکعت دوم تشهد و در رکعت آخر تشهد و سلام را بجای آور و در آن جمیع اعتقادات حقه خود را از توحید، نبوت و ولایت به پیشگاه حضرت حق به شهادت برسان.
قسمت های دیگر این مطلب را در لینک های زیر بخوانید:
منبع: نماز راهی به سوی معبود
مولف: حجه الاسلام و المسلمین حاج شیخ محسن سعیدیان
